در صورت گم کردن گوشی چگونه ارزهای دیجیتال خود را بازیابی کنیم؟

تا همین چند سال پیش، گوشی‌های همراه صرفاً وسیله‌ای برای برقراری تماس و ارسال پیام بودند؛ اما امروز برای کاربران ارزهای دیجیتال، فراتر از یک ابزار ارتباطی به شمار می‌آیند. همه ما کیف پول‌های دیجیتال‌ را روی همین دستگاه‌ها نصب کرده‌ایم و مهم‌ترین دغدغه‌مان این است که در صورت گم کردن گوشی چگونه ارزهای دیجیتال خود را بازیابی کنیم. خوشبختانه، اگر پیشتر نکات امنیتی لازم، به‌ویژه نگهداری صحیح عبارات بازیابی و کلیدهای خصوصی را رعایت کرده باشیم، شانس دسترسی مجدد به دارایی‌ را خواهیم داشت. بااین‌حال، اگر نگرانید، در این مطلب از مجله نوبیتکس مراحل بازیابی ارزهای دیجیتال در صورت گم کردن گوشی را به‌صورت گام‌به‌گام و در سناریوهای مختلف بررسی کرده‌ایم.

مروری بر مفاهیم کلیدی ارز دیجیتال

با ظهور فناوری بلاکچین و گسترش استفاده از ارزهای دیجیتال، با شکل تازه‌ای از نظام مالی روبه‌رو هستیم؛ نظامی که دیگر به نهادهای متمرکز، حساب‌های بانکی سنتی یا ساعت کاری بانک‌ها وابستگی ندارد. در این دنیای نوین، برای افتتاح حساب و خرید ارزهای دیجیتال نیازی به ایستادن در صف‌های طولانی یا ارائه مدارک هویتی رایج نیست؛ همه چیز در بستر کیف پول‌های دیجیتال، ساده، سریع و بی‌واسطه انجام می‌شود.

اما همین استقلال مالی که از مزایای اصلی رمزارزها است، مسئولیت کامل حفظ و مدیریت دارایی‌ها را نیز به دوش خودِ کاربر می‌گذارد. برخلاف بانک‌ها، در اینجا خبری از مرکز پاسخگویی یا بازیابی رمز عبور با یک تماس تلفنی نیست. بنابراین، آشنایی با مفاهیم پایه برای هر کاربر ضروری است. این دانش، نه‌تنها به ما کمک می‌کند که از دارایی‌های‌ دیجیتال در برابر خطرات محافظت کنیم بلکه در شرایط بحرانی مانند گم‌‌شدن گوشی، حذف اپلیکیشن یا خرابی دستگاه، امکان بازیابی دارایی‌ها را فراهم می‌کند.

• کیف پول نرم‌افزاری (Software Wallet): برنامه‌ای است که روی گوشی موبایل یا دستگاه‌های رایانه نصب می‌شود و امکان ارسال، دریافت و مدیریت ارزهای دیجیتال را فراهم می‌کند. تراست ولت (Trust Wallet) و متامسک (MetaMask) دو نمونه از محبوب‌ترین کیف‌پول‌های نرم‌افزاری هستند.
• کیف پول حضانتی (Custodial Wallet): نوعی کیف پول است که کنترل کلیدهای خصوصی آن را یک شخص ثالث مانند صرافی در اختیار دارد و به‌عنوان نماینده کاربر عمل می‌کند. در صورت گم‌‌شدن گوشی یا فراموشی رمز عبور، معمولاً می‌توان از طریق ارتباط با پلتفرم و احراز هویت، مجدداً به حساب دسترسی پیدا کرد.
• کیف پول غیرحضانتی (Non-Custodial Wallet): در این کیف پول‌ها تنها خود کاربر به کلیدهای خصوصی دسترسی دارد. اگر عبارت بازیابی گم شود، راهی برای بازیابی دارایی‌ موجود در کیف پول وجود نخواهد داشت و ممکن است برای همیشه از دست برود.
• عبارت بازیابی (Seed Phrase): مجموعه‌ای از ۱۲ یا ۲۴ کلمه تصادفی که هنگام ساخت کیف پول غیرحضانتی به کاربر داده می‌شود. این عبارات در واقع، تنها راه بازیابی ولت و دسترسی به دارایی‌‌های دیجیتال هستند و باید آن‌ها را در جایی امن و آفلاین نگهداری کرد.
• کلید خصوصی (Private Key): یک کد محرمانه برای رمزگشایی اطلاعات آدرس عمومی و تأیید تراکنش‌ها است و اثبات می‌کند که شما مالک واقعی ارزهای دیجیتال هستید. کلید خصوصی شبیه به رمز کارت بانکی است و هرگز نباید آن را در اختیار دیگران قرار داد.
• کلید عمومی (Public Key): رشته‌ای از چند کاراکتر است که آدرس هر کاربر را در شبکه بلاکچین مشخص می‌کند. کلید عمومی شبیه به شماره کارت عابربانک است و می‌توان برای دریافت ارز دیجیتال آن را با دیگران به‌اشتراک گذاشت.

ارزهای دیجیتال کجا ذخیره می‌شوند؟

یکی از سؤالات اساسی کاربران ارزهای دیجیتال این است که «ارزهای من دقیقاً کجا هستند؟» در پاسخ باید گفت برخلاف تصور عموم، دارایی‌های دیجیتال داخل گوشی یا رایانه شما ذخیره نمی‌شوند؛ بلکه همیشه در بلاکچین باقی می‌مانند.

زمانی‌که شما از یک کیف پول ارز دیجیتال استفاده می‌کنید، آنچه روی گوشی یا کامپیوترتان دارید تنها یک نرم‌افزار رابط است نه خود دارایی. این نرم‌افزار به شما اجازه می‌دهد از طریق کلیدهای رمزنگاری‌شده (کلید عمومی و کلید خصوصی) به دارایی‌هایی که روی بلاکچین ثبت شده‌اند، دسترسی پیدا کنید. بنابراین اگر امنیت کلیدها و عبارات بازیابی را رعایت کرده باشید، حتی در صورت گم‌شدن گوشی یا حذف برنامه، دارایی‌های شما دست‌نخورده باقی می‌مانند و قابل‌بازیابی هستند. به‌عبارت دیگر دارایی‌های دیجیتال شما هیچ‌گاه گم نمی‌شوند، مگر آن‌که راه دسترسی‌تان به آن‌ها را از دست بدهید.

روش‌های بازیابی ارزهای دیجیتال در صورت گم شدن گوشی

تا اینجا با مفاهیم پایه مانند محل نگهداری ارزهای دیجیتال و اهمیت کلیدهای خصوصی و عبارات بازیابی آشنا شدیم. حالا وقت آن رسیده که وارد بخش عملی شویم و نحوه بازیابی ارزهای دیجیتال در صورت گم کردن گوشی را در سناریوهای مختلف شامل بازیابی کیف پول‌های غیرحضانتی با استفاده از عبارات بازیابی، بازیابی کیف پول‌های غیرحضانتی بدون دسترسی به عبارات بازیابی و بازیابی کیف‌پول‌های حضانتی را بررسی کنیم.

بازیابی کیف پول‌های غیرحضانتی با استفاده از عبارت بازیابی

اگر از یک کیف پول غیرحضانتی استفاده می‌کنید، مالکیت کامل دارایی‌های دیجیتال شما دراختیار خودتان است. به این معنا که کلیدهای خصوصی روی دستگاه شخصی‌تان ذخیره شده‌اند و هیچ نهاد یا شرکتی به دارایی‌های شما دسترسی ندارد. مهم‌ترین ابزار برای بازیابی این نوع کیف پول‌ها عبارت بازیابی است. بنابراین، اگر این ۱۲ یا ۲۴ کلمه را در جای امنی نگهداری کرده باشید، با چند قدم ساده می‌توانید کیف پول خود را روی یک دستگاه جدید باز کنید.

آموزش عملی بازیابی کیف پول در صورت گم کردن گوشی

در این بخش، مراحل بازیابی کیف پول غیرحضانتی تراست ولت (Trust Wallet) را برای نمونه توضیح می‌دهیم. در سایر ولت‌های غیرحضانتی نیز درصورت داشتن عبارات بازیابی، با طی‌کردن مراحل مشابه می‌توانید به دارایی‌های خود دسترسی پیدا کنید.

در قدم نخست، باید برنامه کیف پولی را که با دارایی شما سازگار است روی دستگاه جدید خود (گوشی یا رایانه) نصب کنید. برای این منظور وارد اپ‌استور یا گوگل‌پلی شوید و نام ولت موردنظر، مثلاً تراست ولت را جست‌وجو و اپلیکیشن رسمی آن را دانلود و نصب کنید.

پس از اجرای برنامه، صفحه‌ای برای انتخاب نوع عملیات نمایش داده می‌شود. اکنون به‌جای ایجاد کیف پول جدید (Create a new walle)، گزینه مربوط به بازیابی کیف پول موجود مانند «I already have a wallet» یا «Add existing wallet» را انتخاب کنید.

اکنون از میان گزینه‌های نمایش‌داده‌شده برای بازیابی ولت موجود، گزینه «Secret Phrase» را بزنید.

در صفحه زیر بعد از تیک‌زدن گزینه‌هایی که اهمیت عبارات بازیابی را به شما یادآوری می‌کنند، روی «Continue» کلیک کنید.

اکنون فهرستی از شبکه‌ها مانند Ethereum ،Bitcoin و ‌ غیره نمایش داده می‌شود. شبکه‌ای را که کیف پولتان با آن ایجاد شده است انتخاب کنید.

در پنجره جدیدی که باز می‌شود در کادر مربوط به عبارات بازیابی، ۱۲ یا ۲۴ کلمه‌ خود را به‌ترتیب صحیح وارد کنید. مطمئن شوید که کلمات را با حروف کوچک و با فاصله وارد می‌کنید. پس از ورود کامل عبارات، روی دکمه (Restore Wallet) یا (Import) ضربه بزنید.

اگر عبارات به‌درستی وارد شده باشد، کیف پول شما با تمام آدرس‌ها و دارایی‌هایش بازیابی می‌شود و می‌توانید مجدداً به ارزهای دیجیتال خود دسترسی داشته باشید.

بازیابی کیف پول با استفاده از فایل پشتیبان ذخیره‌شده در گوگل درایو

برخی کیف پول‌های ارز دیجیتال امکان ذخیره فایل پشتیبان عبارت بازیابی را در سرویس‌های فضای ابری مانند گوگل درایو (Google Drive) فراهم می‌کنند. درصورتی‌که این قابلیت را فعال کرده باشید، برای بازیابی ولت خود می‌توانید از همین مسیر استفاده کنید:

پس از اجرای برنامه روی دستگاه جدید در قسمتی که گزینه‌های مختلف برای بازیابی نمایش داده می‌شود، گزینه‌ای با عنوان «Google Drive Backup» یا مشابه آن را انتخاب کنید.

برنامه از شما می‌خواهد که یکی از حساب‌های گوگل خود یعنی همان حسابی را که قبلاً فایل پشتیبان روی آن ذخیره شده است انتخاب کنید. پس از تأیید دسترسی، فهرستی از نسخه‌های پشتیبان در دسترس نمایش داده می‌شود. اگر فایل رمزگذاری شده باشد، ممکن است برنامه از شما بخواهد رمز عبور را برای رمزگشایی فایل وارد کنید. پس از تأیید اطلاعات، کیف پول شما همراه با تمام آدرس‌ها و دارایی‌ها به‌طور کامل بازیابی خواهد شد.

اگرچه بازیابی از طریق گوگل درایو راحت و سریع به نظر می‌رسد، باید توجه داشت که فضای ابری به دلایلی نظیر خطر هک شدن حساب گوگل و رعایت‌نکردن اصول ایمنی (مانند ذخیره‌سازی بدون رمزنگاری)، محل کاملاً امنی برای نگهداری عبارت‎‌های بازیابی نیست. افرادی که تمایل دارند یک بکاپ دیجیتالی داشته باشند برای به‌حداقل‌رساندن خطرات باید توصیه‌هایی نظیر استفاده از رمز عبور قوی برای اکانت گوگل، فعال‌کردن احراز هویت دوعاملی و رمزنگاری فایل عبارات بازیابی را جدی بگیرند. به‌هرحال، همیشه نگهداری عبارت بازیابی به‌صورت آفلاین روی کاغذ و در مکان امن، بهترین گزینه است.

بازیابی کیف پول ارز دیجیتال بدون دسترسی به عبارات بازیابی

گم‌کردن عبارت بازیابی یکی از بدترین سناریوها در دنیای رمزارزهاست. اگر هیچ دسترسی به کیف پول یا عبارات بازیابی ندارید، راهکارهایی وجود دارد که اگرچه قطعی نیستند، ممکن است شانس بازگرداندن کیف پول را افزایش دهند.

• تماس با پشتیبانی کیف پول: با پشتیبان فنی کیف پول تماس بگیرید. با اینکه در کیف پول‌های غیرمتمرکز معمولاً کمکی ارائه نمی‌شود، ممکن است در شرایط خاص راهنمایی‌های مفیدی را به شما ارائه دهند. البته نباید روی این روش حساب باز کنید. همچنین، می‌توانید بخش سؤالات متداول را مرور کنید و ببینید آیا جوابی برای سؤال شما وجود دارد یا خیر. 
• بررسی نسخه‌های پشتیبان‌: فضای ذخیره‌سازی ابری مانند گوگل درایو، آی‌کلاود، هاردهای اکسترنال، فلش‌ها یا یادداشت‌های فیزیکی قدیمی را جست‌وجو کنید؛ شاید نسخه‌ای از اطلاعات کیف پول یا عبارات بازیابی را در آن‌ها ذخیره کرده باشید.
• استفاده از سرویس‌های بازیابی تخصصی: می‌توانید از شرکت‌های متخصص در زمینه بازیابی کیف پول‌های ارز دیجیتال کمک بگیرید. اگرچه این خدمات بسیار گران هستند و تضمینی برای موفقیت وجود ندارد، در مواردی که پای دارایی هنگفتی در میان باشد، ارزش امتحان‌کردن دارند.
• بهره‌گیری از نرم‌افزارهای بازیابی اطلاعات: اگر فایل‌های مربوط به کیف پول را در دستگاهی داشته‌اید و حذف یا فرمت شده‌اند، می‌توانید از ابزارهای بازیابی اطلاعات برای بازگرداندن آن فایل‌ها استفاده کنید.
• بررسی دستگاه‌های قدیمی: گوشی، لپ‌تاپ یا تبلت‌های قدیمی خود را بررسی کنید؛ ممکن است کیف پول هنوز روی یکی از آن‌ها نصب و قابل دسترسی باشد.

بازیابی دارایی‌های دیجیتال در کیف پول‌های حضانتی

در کیف پول‌های حضانتی مدیریت کلیدهای خصوصی و اطلاعات حساس کاربران برعهده ارائه‌دهنده خدمات است. این نوع کیف پول‌ها شباهت زیادی به بانک‌های سنتی دارند؛ درصورتی‌که دستگاه خود را گم کنید یا به حساب کاربری‌تان دسترسی نداشته باشید، معمولاً می‌توانید ازطریق تماس با پشتیبانی آن پلتفرم و احراز هویت، مجدداً به دارایی‌های خود دسترسی پیدا کنید.

اگر از اپلیکیشن یا نسخه وب یک صرافی متمرکز استفاده می‌کنید، درصورتی‌که اقدامات امنیتی را رعایت کرده باشید، هنگام گم‌کردن یا سرقت گوشی احتمال ازدست‌رفتن دارایی‌ها بسیار پایین است. در ادامه ضمن ارائه یک راهنمای گام‌به‌گام برای دسترسی مجدد به دارایی‌، اقداماتی را که کمک می‌کند ارزهای دیجیتال شما کمتر در معرض خطر قرار بگیرند بررسی می‌کنیم.

مرحله ۱: ورود به اکانت صرافی

• با استفاده از یک دستگاه دیگر، به سایت رسمی صرافی ارز دیجیتال بروید.
• روی گزینه «ورود» کلیک کنید.
• شماره موبایل یا ایمیلی را که قبلاً با آن ثبت‌نام کرده‌اید وارد کنید.
• رمز عبور خود را وارد کنید.
• اگر احراز هویت دو مرحله‌ای از طریق پیامک یا گوگل آتنتیکیتور را فعال کرده‌اید، کد مربوطه را وارد کنید.

مرحله ۲: حذف یا غیرفعال کردن دسترسی از دستگاه گمشده

• پس از ورود، وارد بخش امنیت حساب کاربری شوید.
•  معمولاً گزینه‌ای برای مدیریت دستگاه‌های فعال یا خروج از همه دستگاه‌ها وجود دارد، آن را پیدا کنید.
• با استفاده از این گزینه تمام دسترسی‌های فعال ازجمله اپلیکیشن گوشی گم‌شده را قطع کنید.

مرحله ۳: تغییر رمز عبور و فعال‌سازی امنیت بیشتر

• رمز عبور حساب را بلافاصله تغییر دهید.
• در صورت فعال‌نبودن احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA)، آن را فعال کنید. ترجیحاً به‌جای پیامک، گزینه گوگل آتنتیکیتور را فعال کنید.
• ایمیل و شماره تلفن متصل به حساب را بررسی کنید تا مطمئن شوید هیچ تغییری صورت نگرفته است.

مرحله ۴: غیرفعال‌سازی سیم‌کارت (در صورت سرقت گوشی)

• اگر گوشی شما سرقت شده است، فوراً با اپراتور خود تماس بگیرید و از آن‌ها بخواهید سیم‌کارت را بسوزانند یا موقتاً غیرفعال کنند؛ زیرا دسترسی به پیامک‌های ورود یا بازیابی رمز عبور پیامدهای ناگواری به‌همراه خواهد داشت.

نکات امنیتی کیف پول‌های ارز دیجیتال در برابر سرقت یا گم شدن گوشی

اگر روزی گوشی هوشمند شما گم شود یا به سرقت برود، تنها راه دفاعی شما اقداماتی است که پیش از وقوع حادثه انجام داده‌اید. رعایت نکات امنیتی زیر در چنین موقعیت‌هایی نجات‌بخش هستند:

• برداشت فوری دارایی‌ پس از سرقت: بلافاصله پس از آنکه متوجه سرقت گوشی خود شدید، با استفاده از بازیابی کیف پول در یک دستگاه دیگر، موجودی‌ را به یک کیف پول جدید منتقل کنید.
• فعال‌سازی رمز عبور یا قفل بیومتریک برای اپلیکیشن کیف پول: هرگز کیف پول را بدون قفل رها نکنید. استفاده از اثر انگشت، تشخیص چهره یا رمز عددی مانع از دسترسی فوری سارق به دارایی‌هایتان می‌شود.
• استفاده از رمزهای عبور قوی و منحصربه‌فرد: رمزهایی انتخاب کنید که ترکیبی از حروف بزرگ و کوچک، اعداد و نمادها باشند و در هیچ جای دیگر از آن‌ها استفاده نکرده باشید.
• فعال‌سازی احراز هویت دو عاملی: برای حساب خود در صرافی‌ها و کیف پول‌ها، حتماً این ویژگی را فعال کنید تا ورود تنها با رمز عبور امکان‌پذیر نباشد. ترجیحاً از نرم‌افزارهای اختصاصی مانند Google Authenticator استفاده کنید.
• نگهداری امن عبارات بازیابی: این عبارات را روی کاغذ در مکان امنی مانند گاوصندوق نگهداری کنید. هرگز آن‌ها را به‌صورت آنلاین نگه ندارید و در فضای ابری ذخیره نکنید. ذخیره اطلاعات مهم در نوت گوشی، ایمیل، چت‌های واتساپ و تلگرام بسیار پرریسک و غیرحرفه‌ای است.
• ایجاد چند نسخه پشتیبان از عبارات بازیابی: توصیه می‌شود چند نسخه پشتیبان تهیه کنید و آن‌ها را در مکان‌های متفاوت نگه دارید.
• استفاده از کیف پول سخت‌افزاری به‌ویژه برای مبالغ زیاد یا نگهداری بلندمدت: اگر ارزش دارایی‌های شما مبلغ قابل‌توجهی است‌، بهتر است آن‌ها را در یک کیف پول سخت‌افزاری مانند لجر (Ledger) نگهداری کنید.
• به‌روزرسانی منظم اپلیکیشن‌ها و سیستم‌عامل گوشی: بسیاری از آسیب‌پذیری‌ها با به‌روزرسانی‌ها برطرف می‌شوند، بنابراین همیشه آخرین نسخه را نصب کنید.

با رعایت این نکات، اگر گوشی‌تان گم شود یا به سرقت برود، همچنان می‌توانید با اطمینان و سرعت عمل، کنترل دارایی‌هایتان را در اختیار بگیرید.

جمع‌بندی

مهم‌ترین دستاورد بلاکچین و ارزهای دیجیتال، استقلال مالی است، اما این آزادی روی دیگری هم دارد. تمام مسئولیت حفظ امنیت و بازیابی دارایی‌های دیجیتال به‌عهده خود کاربر است. اگر روزی گوشی‌تان گم شود یا به سرقت برود، هیچ پشتیبان مرکزی برای کمک وجود ندارد. نکته جذاب ماجرا اینجاست که اگر اصول امنیتی را رعایت کنید، حتی در صورت اتفاقات ناگوار، جای دارایی‌های شما در دل بلاکچین امن است. می‌توانید کیف پول خود را به‌سرعت بازیابی کنید و ارزهای دیجیتال خود را از خطرات احتمالی نجات دهید. تنها چیزی که برای دسترسی مجدد به دارایی نیاز دارید، عبارات بازیابی است. بنابراین جمله معروف «Not your keys, not your coins» را آویزه گوش‌تان کنید و این را بدانید که ازدست‌دادن کلمات بازیابی برابر است با ازدست‌دادن دارایی‌های دیجیتال.

سؤالات متداول