حفاظت مشارکتی؛ نسخه نجات بخش طبیعت ساوه و زرندیه

به گزارش ایرنا، در جهان امروز که تنفس زمین تنگ‌تر شده و آینده طبیعت با انبوهی از تهدیدات زیستی و اقلیمی روبه‌رو است، دیگر نمی‌توان نجات محیط زیست را صرفاً در اختیار دولت‌ها گذاشت.

این مسئولیت، از پشت درهای بسته ادارات فراتر رفته و بر شانه تک‌تک انسان‌ها سنگینی می‌کند؛ مفهومی به نام «حفاظت مشارکتی» دقیقا از دل همین نیاز برآمده؛ الگویی که در آن، مردم، نهادهای مردمی، دانشگاهیان و حتی بخش خصوصی، بازیگران اصلی حفاظت از زمین می‌شوند؛ نه تماشاگران منفعل بحران.

در ایران، با وجود چالش‌هایی چون خشکسالی، آلودگی خاک، افت کیفیت منابع آبی و انقراض گونه‌های جانوری، هنوز روزنه‌هایی از امید روشن است؛ روزنه‌هایی که از دل مشارکت‌های مردمی، فرهنگ‌سازی محلی و زیست‌بوم‌های زنده‌ مانده می‌درخشند.

ساوه و زرندیه از جمله نقاطی هستند که به تدریج با این مدل بومی‌شده از حفاظت مشارکتی را تجربه می‌کنند؛ مدلی که بر پایه ارتباط داوطلبانه با طبیعت، آموزش همگانی، و تلفیق باورهای دینی و زیست‌محیطی بنا شده است.

در این میان، انجمن‌های مردم‌نهاد محیط زیستی، نه تنها در مسیر آگاه‌سازی و کنش اجتماعی قدم برداشته‌اند، بلکه در عملیات میدانی، پایش مناطق، احیای زیستگاه‌ها و حفظ گونه‌های در معرض تهدید نیز نقش‌های مؤثری ایفا کرده‌اند.

تجربه ساوه و زرندیه نشان می‌دهد که محیط زیست را نه با بخشنامه، بلکه با فرهنگ، آموزش و مشارکت می‌توان حفظ کرده و نماد تنوع زیستی، مثل «سیاه‌گوش» ساوه، تنها یک حیوان نادر نیست؛ بلکه نماد یک سبک زندگی است که هنوز هم می‌توان با آن، حیات را در دل طبیعت تداوم بخشید؛ به شرط آن‌که جامعه به بلوغ لازم برای ایفای نقش برسد.

در چنین بستری، آیینی با حضور فعالان، مسئولان، کنشگران محیط زیست و گروه‌های داوطلب در ساوه و زرندیه برگزار شد تا ضمن بازخوانی دستاوردها، گام‌هایی تازه برای توسعه این الگو برداشته شود.

محیط زیست، مسئولیتی مشترک با حضور مردم

مدیرکل محیط زیست استان مرکزی روز پنجشنبه در آیین تجلیل از 160 فعال محیط زیستی ساوه و زرندیه، با اشاره به بحران‌های زیستی موجود، مسیر نجات محیط زیست را نه صرفاً در سیاست‌های بالابه‌پایین، بلکه در همراهی آگاهانه مردم دانست.

امیر انصاری گفت: هوای پاک، آب سالم و خاک حاصلخیز، نیاز به مدیریت انسانی دارد و اگر روند فعلی آلودگی‌ها و تاثیرات منفی بر طبیعت ادامه یابد، در کنار کاهش ۵۰ درصدی بارندگی، افزایش بیماری‌های نوظهور و رشد آلاینده‌ها روبه‌رو خواهیم شد.

وی در ادامه، رد پای اکولوژیکی جامعه ایران را چهار برابر ظرفیت زیستی کشور عنوان کرد و هشدار داد که ادامه این روند، به کاهش منابع آبی، افزایش پسماندهای خطرناک و گسترش آلودگی منجر خواهد شد.

او در عین حال، از شکل‌گیری بستر قانونی و علمی برای اجرای «حفاظت مشارکتی» خبر داد و تاکید کرد: ساوه و انجمن‌ مردم‌نهاد حفاظت از محیط زیست ساوه و زرندیه ، جزو فعال‌ترین نمونه‌های کشور در حفاظت مشارکتی هستند.

انصاری خاطر نشان کرد : سازمان حفاظت محیط زیست آماده است تفاهم‌نامه‌هایی با این نهاد و دیگر سمن‌های فعال برای حفاظت از آب، هوا، خاک و تنوع زیستی امضا کند تا با تکیه بر سازوکارهای میدانی، تجهیزات و همراهی دولت و مردم به اهداف محیط زیستی برسیم.

از سیاه‌گوش تا اقتصاد سبز؛ آینده‌ای برای ساوه

مدیرکل محیط زیست استان مرکزی با اشاره به نماد تنوع زیستی ساوه و زرندیه در منطقه شکار ممنوع خرقان، گفت: سیاه‌گوش، گونه‌ای نادر است که بقای آن در گرو فرهنگ‌سازی و حمایت اجتماعی است.

وی خاطر نشان کرد: تشکیل گروه‌های حامی این گونه در ساوه و زرندیه یک ضرورت است چراکه حفظ گونه‌های جانوری و گیاهی، مسیر رسیدن به اقتصاد سبز و توسعه پایدار را هموار می‌کند.

انصاری همچنین از تدوین طرح جامع کاهش آلودگی ساوه و طرح حفاظت مشارکتی در این شهرستان خبر داد و گفت: طرح‌هایی که قرار است از طریق هم‌افزایی بین نهادهای دولتی، انجمن‌های زیست‌محیطی و مشارکت داوطلبانه مردم، به الگویی ملی برای حفاظت مشارکتی تبدیل شوند.

طبیعت در آینه دین و اخلاق

امام جمعه ساوه، با اشاره به آموزه‌های قرآنی و دینی در حوزه حفظ محیط زیست، تأکید کرد: انسان مؤمن نباید نسبت به درخت، خاک، حیوانات و زیستگاه‌ها بی‌تفاوت باشد و ظلم به حیوانات و تخریب طبیعت، در تضاد مستقیم با مبانی الهی و انسانی است.

حجت‌الاسلام جعفر رحیمی دو وظیفه اصلی انسان را آبادسازی زمین و رشد فرهنگ اخلاقی دانست و افزود: آبادی زمین فقط با ساخت کارخانه‌ها محقق نمی‌شود؛ بلکه نیازمند فرهنگ‌سازی، مراقبت اخلاقی و حساسیت دینی نسبت به طبیعت است.

مشارکت مردمی، موتور محرکه اصلاح فرهنگی

مدیرعامل انجمن حفاظت از محیط زیست ساوه و زرندیه هم ، با ارائه گزارشی از عملکرد میدانی این نهاد، نشان داد که مشارکت مردمی تنها در شعار خلاصه نشده است.

مهدی فر قانی پور گفت: این سازمان داوطلبانه، غیرانتفاعی و مردم‌پایه، فعالیت خود را بر اصلاح فرهنگی بنیان نهاده است. باور ما این است که راه اصلاح یک کشور، از اصلاح فرهنگ آغاز می‌شود.

وی به اجرای بیش از ۸۰ گشت و پایش در مناطق طبیعی، ۱۰۱ مورد تبلیغات محیط‌زیستی در روستاها و شهرها، درمان ۱۱ مورد حیات‌وحش آسیب‌دیده، ایجاد ۲ هزار و ۲۰۰ چاله بادامچه کوهی و کاشت ۴۰۴ نهال اشاره کرد و این اقدامات را گامی عملی در حفاظت مشارکتی خواند.

تجربه ، نشان می‌دهد که حفاظت از محیط زیست، دیگر مفهومی صرفاً دولتی نیست؛ بلکه راهی است که با پای مردم، دانش بومی، باورهای دینی و عزم جمعی پیموده می‌شود.

“حفاظت مشارکتی”، نه‌تنها راهکاری برای نجات گونه‌هایی مانند سیاه‌گوش یا احیای پوشش گیاهی است، بلکه الگویی از یک فرهنگ زیستن مسئولانه است که می‌تواند در سراسر ایران گسترش یابد؛ الگویی که از دل مردم برخاسته و با مردم به ثمر می‌نشیند.

در این آیین که به همت انجمن حفاظت از محیط زیست ساوه و زرندیه و مشارکت اداره های محیط زیست این شهرستان ها برگزار شده بود از 160 فعال محیط زیستی در حوزه های مختلف فرهنگی، هنری و حمایتی تجلیل شد.