بخش خبر خوان؛ به گزارش بجنورد زیبا
تحولات اجتماعی بزرگ همواره با ظهور شخصیت‌هایی همراه بوده‌اند که فراتر از مقتضیات زمانه، افق‌هایی نو برای جامعه ترسیم کرده‌اند و بررسی‌های تاریخ صدر اسلام نشان می‌دهد که اندیشه و سیره عملی امام علی (ع) خیلی زود توانست به الگویی ماندگار برای ساختار قدرت، عدالت اجتماعی و کنش جمعی بدل شود.
آوازه ایشان در تاریخ اسلام، از مرزهای سنتی رهبری دینی فراتر رفته و ابعادی گسترده در حوزه‌های عدالت اجتماعی، سامان‌دهی نظم سیاسی و تبیین نقش مردم در حکومت‌داری پیدا کرده است. در تاریخ اسلام، حضرت علی (ع) از جمله شخصیت‌هایی است که نه تنها در عرصه دین و معنویت، بلکه در بازسازی بنیادهای اجتماعی و سیاسی نقش‌آفرین شد و تا کنون رفتار، گفتار و تصمیمات ایشان ما را با الگویی از رهبری اخلاق‌محور، عدالت‌طلب و مردم‌مدار رهنمون می‌سازد که بعد از چهارده قرن، هنوز می‌تواند الهام‌بخش تحلیل‌های نو در حوزه ساخت اجتماعی اسلام باشد.
اگر عدالت اجتماعی را به‌مثابه ستون اصلی جامعه اسلامی در نظر بگیریم، عدالت در اندیشه علوی، صرفاً مفهومی قضایی یا فقهی نیست؛ بلکه سنگ‌بنای نظم اجتماعی و بقای حکومت مشروع، محسوب می‌شود. تأکید مداوم ایشان بر رعایت حقوق مردم، توزیع عادلانه منابع عمومی، مبارزه با انحصارطلبی، اشرافیگری و پرهیز از امتیازدهی‌های قومی یا قبیله‌ای و مقابله با مظاهر تجمل‌گرایی کارگزاران، حاکی از دیدگاه نظام‌مند ابشان نسبت به عدالت اجتماعی است. آن حضرت، هرگونه انحراف از اصول عدالت را عامل فروپاشی اعتماد عمومی و گسست در انسجام اجتماعی می‌دانست و با آن مقابله می کرد؛ آنگونه که داغ بر دستان عقیل می گذارد تا به حکمرانان جهان اسلام در طول تاریخ نشان دهد که اسلام چقدر بر حفظ بیت‌المال و عدالت اصرار دارد.
حضرت علی (ع) در دوران کوتاه خلافت خود، بر این اصل پای فشرد که مشروعیت حکومت نه از غلبه نظامی یا وراثت سیاسی، بلکه از التزام به حقوق مردم، حفظ کرامت انسانی و مسئولیت‌پذیری در قبال مردم نشأت می‌گیرد. نامه‌های آن حضرت به فرمانداران و والیان، الگویی از مدیریت مردمی و نظارت دائم بر کارگزاران را فراروی حکمرانی اسلامی در طول قرون و اعصار متمادی نشان می‌دهد. به باور او، سیاست نه ابزاری برای سلطه بر مردم، بلکه خدمتی برای تأمین عدالت و آرامش اجتماعی است. اصلاح ساختارهای اجتماعی و دفاع از کرامت محرومان و توجه مستمر به حقوق فرودستان و اقشار مستمند جامعه، از شاخصه‌های برجسته اندیشه ایشان است.
ایشان هیچ‌گاه زیر بار سنت‌های ناعادلانه‌ای که طی زمان تثبیت شده بودند، نرفت و در این راه چه ناملایمت‌ها که نکشید. از این رو، می‌توان وی را پیش‌قراول شکل‌گیری نوعی «عدالت اجتماعی» دانست که بر مبنای برابری انسانی و حقوق مشترک مسلمانان استوار است.
حضرت علی (ع) با تکیه بر عقل، علم و اخلاق، جامعه‌ای مبتنی بر آگاهی و بینش را بنیان نهاد و بعد از وفات پیامبر عظیم‌الشان اسلام، ادبیات سیاسی و اجتماعی اسلام را غنا بخشید. تاکید بر تفکر مستقل، پرسش‌گری و تقوای علمی از جمله اصولی بود که در آموزه‌های تربیتی او تبلور یافته است.
هرچند دوران زمامداری حضرت علی (ع) با چالش‌های سیاسی گسترده‌ای همراه بود؛ اما نحوه مواجهه ایشان با این بحران‌ها، الگویی بی‌بدیل از پایداری بر اصول، اخلاق در سیاست و وفاداری به مردم به شمار می‌آید. این میراث، در شکل‌گیری جامعه اسلامی، به‌ویژه در میان جریان‌های عدالت‌طلب، نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرده است. جایگاه آن حضرت نه تنها در تاریخ، بلکه در ذهن و زبان مسلمانان، نماد مقاومت در برابر ستم و الگوی حکومت‌داری مسئولانه تلقی می‌شود.
تحلیل جامعه‌شناختی شخصیت و عملکرد حضرت علی (ع) نشان می‌دهد که وی از مرزهای یک شخصیت مذهبی فراتر رفته و به عنوان یک نظریه‌پرداز عملی عدالت، الگویی جاودانه در عرصه اجتماعی و سیاسی اسلام و الگویی برای حکمرانی در جهان مطرح است.
امیرالمومنین علی (ع) در مدت پنج سال زمامداری خود، با سه بحران بزرگ داخلی مواجه شد؛ فتنه‌هایی که ریشه در مخالفت رهبران سنت‌گرای قبایل عرب با عدالت‌محوری و اصلاح‌طلبی علوی داشت و نه‌تنها کیان جامعه نوپای اسلامی را به چالش کشید؛ بلکه جوهره عدالت‌گرای خلافت علوی را نیز در معرض آزمون قرار داد؛ با این حال از اصول خدشه‌ناپذیر دین و آموزه‌های اسلام هرگز کوتاه نیامد و امروزه مدیریت ایشان در مواجهه با بحران‌ها، الگوی ملت های آزاده جهان است.