بخش خبر خوان امروز؛ ایرنا
خرم‌آباد – ایرنا – با گسترش فناوری‌های نوین و ورود هوش مصنوعی به فضای رسانه‌ای، ابزارهایی به عنوان دستیارهای نگارش و تحلیل محتوا به تحریریه‌های خبری نفوذ کرده‌اند که این امر در کنار مزایای فنی، پرسش‌هایی جدی درباره اصالت محتوا، نقش خبرنگار انسانی و آینده حرفه‌ای روزنامه‌نگاری مطرح کرده است.
به گزارش ایرنا با ظهور هوش مصنوعی مولد (Generative AI) در سال‌های اخیر، یکی از پرکاربردترین ابزارهای این حوزه یعنی چت‌جی‌پی‌تی به سرعت جای خود را در میان خبرنگاران، نویسندگان و تولیدکنندگان محتوا باز کرده است.
این فناوری، با قابلیت پردازش زبان طبیعی، توانایی تولید متن، ترجمه، خلاصه‌سازی و تحلیل داده را دارد اما سوال اساسی این است که آیا این فناوری در خدمت خبرنگاری قرار می‌گیرد یا به تهدیدی برای اصالت و کیفیت کار رسانه‌ای تبدیل می‌شود؟
ورود هوش مصنوعی به فضای رسانه‌ای، در کنار تحولاتی که در نحوه تولید و توزیع خبر ایجاد کرده، اکنون به تحریریه‌ها نیز رسیده است و ابزارهای هوش مصنوعی مولد، با قابلیت تولید متن، خلاصه‌سازی، ترجمه و پیشنهاد تیتر، به‌سرعت در میان فعالان رسانه‌ای، به‌ویژه خبرنگاران آزاد و تحریریه‌های پرمشغله، جای خود را باز کرده اند.
این ابزار، اگرچه به افزایش سرعت تولید محتوا و تسهیل روند نگارش کمک کرده، اما هم‌زمان با خود نگرانی‌هایی پیرامون صحت اطلاعات، کاهش خلاقیت انسانی، وابستگی حرفه‌ای و تهدید برای مشاغل رسانه‌ای به همراه داشته است.
برخی کارشناسان رسانه معتقدند استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در تولید پیش‌نویس‌های خبری، تهیه ساختار گزارش یا ایده‌پردازی، می‌تواند به خبرنگاران کمک کند تا در شرایط فشرده کاری یا بحران‌های خبری، با دقت و سرعت بیشتری عمل کنند.
با این حال، اتکای صرف به این فناوری برای تولید محتوا می‌تواند موجب ضعف در دقت اطلاعات، ارائه داده‌های نادرست یا حتی تحریف ناخواسته واقعیت‌ها شود چراکه این ابزار، اطلاعات خود را بر اساس داده‌های گذشته و بدون توانایی درک شرایط واقعی، فرهنگی و سیاسی روز تولید می‌کند.
کارشناسان حوزه فناوری و رسانه تاکید دارند که ابزارهای هوش مصنوعی نباید جایگزین خبرنگار حرفه‌ای شوند بلکه این ابزارها می‌توانند به‌عنوان دستیار تحقیقاتی و پشتیبان در تنظیم متن ایفای نقش کنند.
یک خبرنگار حرفه‌ای، علاوه بر نگارش، نیازمند مهارت‌هایی نظیر مصاحبه، راستی‌آزمایی، تحلیل زمینه، درک شرایط میدانی و رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای است که این توانمندی‌ها هنوز به هیچ‌وجه در اختیار ابزارهای هوش مصنوعی قرار ندارند.
یکی دیگر از نگرانی‌های مطرح‌شده توسط فعالان این حوزه، تکراری شدن لحن، بی‌هویتی در روایت و کاهش تنوع زبانی در مطالب خبری است چراکه استفاده گسترده از یک موتور زبانی واحد، به‌ویژه اگر بدون ویرایش انسانی منتشر شود، می‌تواند به یکسان‌سازی ادبیات رسانه‌ای بینجامد که در تضاد با خلاقیت و اصالت محتوای خبری است.
کاربرد هوش مصنوعی در رسانه‌ها همچنان موضوعی محل بحث و بررسی است که برخی آن را فرصتی برای افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها می‌دانند در حالی که گروهی دیگر معتقدند استفاده بی‌ضابطه از این فناوری به تضعیف هویت خبرنگاری و بی‌اعتمادی مخاطب نسبت به منابع خبری منجر می‌شود.
در نهایت، آنچه مسیر آینده رسانه را تعیین خواهد کرد، نوع مواجهه تحریریه‌ها و خبرنگاران با این ابزارهاست، مواجهه‌ای که اگر با درک صحیح از کارکرد، محدودیت و ظرفیت‌های این فناوری همراه باشد، می‌تواند به تقویت تولید محتوای کیفی و نه حذف عنصر انسانی از آن، بینجامد.
ابزارهای هوش مصنوعی تنها در صورتی می‌توانند به ارتقای سطح حرفه‌ای رسانه‌ها کمک کنند که در کنار خبرنگار، و نه به جای او بکار گرفته شوند و همچنان تحلیل انسانی، اخلاق حرفه‌ای و نگاه نقادانه، عناصر غیرقابل جایگزین در فرآیند خبرنگاری باقی بماند.
مزایای استفاده از هوش مصنوعی در خبرنگاری
هوش مصنوعی می‌تواند به خبرنگار کمک کند تا پیش‌نویس گزارش خبر و حتی تیترها را در زمان کوتاهی به‌ویژه در شرایط اضطراری یا پوشش لحظه‌ای رویدادها در دست داشته باشد، اطلاعات اولیه درباره موضوعات مختلف را به سرعت استخراج کند، لینک بدهد، نکات کلیدی را خلاصه کند یا حتی ترجمه فوری منابع خارجی را انجام دهد، همچنین می تواند برای تنظیم ساختار گزارش یا حتی انتخاب زاویه دید به عنوان یک شریک فکری عمل کند.
قابلیت فهم و تولید متن به زبان‌های مختلف می‌تواند در پوشش اخبار بین‌المللی یا مصاحبه با منابع خارجی مفید باشد همچنین خبرنگارانی که به منابع و تیم تحریریه دسترسی ندارند، می‌توانند از هوش مصنوعی برای تدوین حرفه‌ای گزارش‌های خود استفاده کنند.
معایب و چالش‌ها
هوش مصنوعی گاهی اطلاعات نادرست، قدیمی یا بدون منبع تولید می‌کند و خبرنگار حرفه‌ای باید همیشه صحت مطالب را از منابع معتبر راستی‌آزمایی کند همچنین وابستگی زیاد به هوش مصنوعی ممکن است مهارت‌های تحلیل، تحقیق و نگارش خبرنگاران را تضعیف کند.
مالک محتوایی است که با کمک هوش مصنوعی تولید شده چه کسی است؟ این سوال هنوز پاسخ حقوقی روشنی ندارد اما به هر حال محتوایی که از هوش مصنوعی تولید می‌شود ممکن است تکراری، فاقد بینش بومی یا بی‌روح باشد در حالی‌که گزارش حرفه‌ای نیازمند لحن و دیدگاه خاص خبرنگار است.
همچنین در برخی رسانه‌ها، تمایل به جایگزینی بخشی از نیروی انسانی با هوش مصنوعی می‌تواند به کاهش فرصت‌های شغلی در این حوزه منجر شود.
با وجود همه پیشرفت‌های فنی، انسان هنوز عنصر حیاتی در تولید محتوای خبری است و قضاوت حرفه‌ای، اخلاق رسانه‌ای، درک حساسیت‌های اجتماعی، مهارت مصاحبه و گزارش‌میدانی، ویژگی‌هایی هستند که هیچ هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزینشان شود.
هوش مصنوعی یک ابزار قدرتمند است و همان‌قدر که می‌تواند خبرنگار را توانمند کند، در صورت استفاده نادرست، می‌تواند موجب افول کیفیت روزنامه‌نگاری شود بنابراین نباید جایگزین خبرنگار شود، بلکه باید دستیار هوشمند او در مسیر روایت حقیقت باشد.
در نهایت، با وجود همه این تحولات، عنصر انسانی همچنان مهم‌ترین بخش چرخه تولید خبر است و قضاوت خبرنگار، نگاه انتقادی، تجربه میدانی و صداقت حرفه‌ای، مواردی هستند که هیچ هوش مصنوعی نمی‌تواند جایگزین آن‌ها شود.
هوش مصنوعی جایگزین خبرنگار نمی‌شود، بلکه او را حرفه‌ای‌تر می‌کند
یک کارآفرین و مدرس تخصصی هوش مصنوعی با اشاره به کاربردهای فزاینده این فناوری در حوزه رسانه، تکید کرد: خبرنگاران اگر شناخت درستی از ظرفیت و محدودیت‌های این ابزار داشته باشند، می‌توانند با ترکیب هوش انسانی و هوش مصنوعی، به تولید محتوایی دقیق‌تر، سریع‌تر و شخصی‌سازی‌شده‌تر دست پیدا کنند.
محمد کریمی گفت: هوش مصنوعی یک ابزار نوین است که در صورت استفاده آگاهانه و مسئولانه، می‌تواند به عنوان بازوی پژوهشی، ایده‌پرداز و حتی ویرایشگر همراه خبرنگار باشد نه یک تهدید برای جایگاه او محسوب شود.
وی گفت: برخلاف تصور برخی، استفاده از هوش مصنوعی به معنای کنار رفتن عنصر انسانی در رسانه نیست، بلکه استفاده صحیح از این ابزار، نوعی ارتقای عملکرد خبرنگار محسوب می‌شود.
وی افزود: در مواقع بحرانی، خبرنگار می‌تواند با کمک هوش مصنوعی، پیش‌نویس اولیه خبر را تهیه کند و زمان بیشتری برای راستی‌آزمایی و تحلیل اختصاص دهد همچنین هوش مصنوعی می‌تواند داده‌های پراکنده را تحلیل کرده، روندها را مشخص کند و حتی به خبرنگار برای شکل دادن زاویه نگاه تحلیلی کمک نماید.
کریمی ادامه داد: خبرنگاران بین‌المللی یا افرادی که با منابع خارجی در ارتباط هستند، می‌توانند با استفاده از این ابزار، درک سریع‌تر و دقیق‌تری از محتوای غیرفارسی داشته باشند.
وی همچنین بیان کرد: هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان موتور پیشنهاددهنده تیتر، سرفصل یا حتی زاویه دید گزارش ایفای نقش کند، البته به شرطی که خبرنگار قدرت انتخاب و ویرایش داشته باشد.
در عین حال این مدرس تخصصی هوش مصنوعی نسبت به استفاده غیرمسئولانه از این فناوری هشدار داد و گفت: بزرگ‌ترین خطری که این ابزار برای خبرنگاری دارد این است که بدون نظارت انسانی استفاده شود، این ابزار ممکن است اطلاعات نادقیق یا حتی نادرست تولید کند، چون صرفا یک مدل زبانی است و درک انسانی ندارد.
وی همچنین به مساله تکرارپذیری محتوا و ضعف در لحن بومی اشاره کرد و افزود: محتوای تولیدی با هوش مصنوعی ممکن است فاقد روایت انسانی، حس بومی و ارتباط فرهنگی باشد بنابراین خبرنگار باید مراقبت کند محتوا بیش از حد بی‌روح و الگوریتمی نشود.
کریمی تاکید کرد: هوش مصنوعی نباید جایگزین خبرنگار شود چراکه این ابزار، مکمل توانمندی‌های انسانی است و آنچه تعیین‌کننده کیفیت کار رسانه‌ای خواهد بود، درک و تسلط خبرنگار بر فناوری و قدرت تحلیل و تشخیص اوست.
بر اساس دیدگاه این کارشناس، آنچه در آینده موفقیت رسانه‌ها را تضمین می‌کند، هم‌زیستی خلاقانه میان هوش انسانی و هوش مصنوعی است و خبرنگاری که بتواند از ابزارهای نوین برای ارتقای سرعت، دقت و عمق گزارش خود استفاده کند، نه تنها از تغییرات فناوری عقب نمی‌ماند، بلکه در خط مقدم تحول رسانه‌ای باقی خواهد ماند.