بخش خبر خوان امروز؛ ایرنا
شهرکرد- ایرنا- زلف‌های نقشین فرش در تاریخ با هزاران رنگ گِره خورده است، قرن‌هاست انگشتان مادرانه گره‌انداز رج به رج قالی هستند و آهنگ دفتینه‌ها را نسل به نسل آموخته‌اند تا فرش این سرزمین بسان گلستانی بی‌جان همیشه سرزنده باشد آنجا که زمانی بافته‌های «داری » شناسنامه «کاری» مردمان هر دیار بود.
به گزارش ایرنا، دیر زمانی خانه به خانه، مادران و زنان را به پنجه طلایی گره‌اندازی در قالی می‌شناختند، آنان چنان بافت بر پود و نقش در تار می‌زدند که استادان نقاشی بر بوم، انگشتان آنها فرشی را می‌بافتد که صبحگاهان با پاشیدن نور از پنجره بر روی آن ، خانه را بهشت زمینی می‌کند.
قالی چهارمحال و بختیاری از دیرباز شُهرتی خاص و آوازه‌ای بلند در بازارهای داخلی و خارجی داشته است اما در بازارهای داخلی کم‌کم تولید و استقبال مشتریان از این هنر دستباف با ورود فرش‌های ماشینی کم‌رنگ‌تر شده است.
فرش چهارمحال و بختیاری با طرح‌های لچک‌ترنج، سرو و کاج، خشتی و گل‌مینا یکی از زیباترین آثار هنری ماندگار در این سرزمین به‌شمار می‌رود.
فرش دستباف چهارمحال و بختیاری به‌علت استفاده از رنگ‌های طبیعی و ثابت، اصیل است و به همین دلیل مورد توجه کارشناسان قرار می‌گیرد.
بنابر گواه تاریخ فرش چهارمحال و بختیاری، قالی‌بافی در برخی از مناطق از جمله چالشتر، دزک، دستگرد امام‌زاده، سورک، بارده و بروجن در طول صدها سال رواج داشته است.
استحکام و شیوه بافت، رنگ ثابت گیاهی مورد استفاده در قالی، استفاده از رنگ‌های تند و گرم، نقشه‌های اصیل و قیمت مناسب صادراتی از ویژگی‌های این نوع فرش عنوان شده است.
با توجه به اهمیت بالا، فراوانی زیاد و مخاطب خاص فرش دستباف، ۲۰ خردادماه با عنوان «روز ملی فرش» در تقویم نام‌گذاری شده است.
قالی چهارمحال و بختیاری سال ۱۳۹۶ در سازمان جهانی مالکیت معنوی WIPO به ثبت جهانی رسید و قالی یلمه بروجن نیز به شماره «۱۲۲- جی آی»، ثبت ملی شده که با شناسنامه‌دار شدن آن، از خطرهای احتمالی کپی‌برداری به نام دیگر مناطق محفوظ می‌ماند و پی‌گیری‌ها برای ثبت جهانی قالی یلمه بروجن در حال انجام است.
قالی چهارمحال و بختیاری با آغاز به‌کار عملیاتی کارگزاری رسمی صدور شناسنامه فرش دستباف با کد نمایندگی ۰۰۱۲۴ که در سال جاری فعالیت خود را آغاز کرده شناسنامه‌دار شد.
مجوز این کارگزاری از سوی مرکز ملی شماره‌گذاری کالا و خدمات ایران که با تفاهم و همکاری با مرکز ملی فرش ایران اقدام به طراحی و اجرای سامانه صدور شناسنامه برای فرش دستباف کردند، صادر شده که در چهار فرم شناسنامه بدون نسخه فیزیکی، شناسنامه تک‌برگی فارسی، شناسنامه تک‌برگی انگلیسی و شناسنامه مجلد قابل صدور است.
این شناسنامه در کشورهایی که عضویت سازمان GS۱ بین‌المللی را دارا هستند معتبر بوده و هر فرش دارای کدهای اختصاصی GTIN و GLN و کیوآرکُد با قابلیت راستی‌آزمایی است که امکان هرگونه سوءاستفاده و تقلب را سلب می‌کند.
قالی چهارمحال و بختیاری طرح‌های منحصربه‌فرد دارد
رییس کمیته طراحی انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری گفت: این استان مانند سایر مراکز قالی‌بافی کشور، طرح‌ها و نقش و نگارهای زیبا، منحصربه‌فرد و مختص خود را دارد که هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند.
معصومه رئیسی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا نقوش قالی چهارمحال و بختیاری را جان گرفته با رنگ‌هایی منحصربه‌فرد و زیبا اعلام و تاکید کرد: قرمز، زرد، سُرمه‌ای، سبز و سفید مهم‌ترین رنگ‌های کاربردی در قالی این استان است.
وی طرح‌های خشتی، لچک‌ترنج، خشت و قاب شیدا، گل‌پتو، قاب سماوری، گل‌مینا، یلمه و غیره را مهم‌ترین طرح‌های قالی چهارمحال و بختیاری دانست و افزود: درگذشته طرح‌های مشابه در بدو ورود به مناطق مختلف رنگ‌وبوی خاص هر منطقه را به خود می‌گرفت اما با گذشت زمان بسیاری از این طرح‌ها از چرخه تولید خارج شده و جای خود را به طرح‌های پُرمخاطب‌تر و مشتری‌پسندتر داده است.
رئیسی تصریح کرد: اما فرش چهارمحال و بختیاری یکی از مرغوب‌ترین و بهترین فرش‌های دستباف از نظر حفظ اصالت در طرح، رنگ و کیفیت بافت به‌شمار می‌رود.
قالی چهارمحال و بختیاری نمونه بارز جریان زندگی است
رییس کمیته بافت انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز گفت: قالی این استان نمونه بارز جریان زندگی است که در تلألؤ رنگ‌های زنده و پویای گیاهی، متانت خود را نشان می‌دهد.
اکرم نگهبان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا قالی چهارمحال و بختیاری را دستبافته‌ای در سبک روستایی، اصیل، باوقار، سربلند و در عین حال سربه‌زیر اعلام و تاکید کرد: قالی این استان اگر نه به‌عنوان زیباترین و با کیفیت‌ترین قالی‌ها در سبک روستایی کشور بلکه به‌عنوان یکی از بهترین‌ها، زینت‌بخش خانه‌های ایرانیان و غیرایرانیان قدردان هنر است.
وی افزود: قالی چهارمحال و بختیاری در ۲ سبک روستایی و عشایری تولید می‌شود که به‌طور خاص در سال‌های اخیر سبک طراحی خشتی شهرت و محبوبیت بیشتری نسبت به دیگر طرح‌ها پیدا کرده است و البته این محبوبیت نباید ما را از اهمیت توجه و تولید دیگر طرح‌های زیبا و اصیل قالی در بام ایران باز دارد.
نگهبان تصریح کرد: قالی چهارمحال و بختیاری در سبک چله‌کشی و تکنیک بافت ترکی تولید می‌شود و رج‌شمار معمول آن بین ۳۰ تا ۳۶ است اما در مناطقی مانند روستای بارده شهرستان بن قالی خشتی چالشتر را با رج‌شمار نزدیک به ۴۰ تولید می‌شود.
وی قالی‌های تولید شده در شهرستان بروجن مانند قالی گل‌پتو و یلمه را از دیگر طرح‌های قالی چهارمحال و بختیاری دانست و اظهار داشت: این قالی‌ها در حقیقت هنر دست‌بافندگان قشقایی استان به‌شمار می‌رود.
رییس کمیته بافت انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: شهرهای‌های باباحیدر شهرستان فارسان، دشتک شهرستان اردل و شلمزار مرکز شهرستان کیار در گذشته‌های دور روستاهایی کوچک بوده که خودشان دارای سبک و طرح خاص بودند که متاسفانه به‌مرور زمان تولید قالی‌های این مناطق کم‌رنگ و آرام‌آرام از گردونه تولید حذف شدند.
نگهبان گفت: چهارمحال و بختیاری با داشتن ظرفیت‌های بالای معنوی از نظر اصالت طرح، رنگ، رنگزا و رنگرزی همچنان یکی از مناطق تولید قالی‌های باکیفیت در کشور است که دوست‌داران زیادی را مشتاق زینت‌بخشی با قالی این استان در خانه‌های خود می‌کند.
چهارمحال و بختیاری یکی از مراکز مهم قالی‌بافی در کشور است
رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص رنگرزی سنتی در این استان با محوریت چالشتر گفت: استان چهارمحال و بختیاری یکی از مراکز مهم قالی‌بافی در کشور به‌شمار می‌رود.
مازیار کبیری چالشتری در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: قالی‌های چهارمحال و بختیاری از دیرباز زینت‌بخش کاخ‌ها، موزه‌ها و مورد توجه بازرگانان و خریداران داخلی و خارجی بوده است.
وی یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد قالی چهارمحال و بختیاری را استفاده از مواد اولیه مرغوب دانست و افزود: این استان جزو معدود مناطقی است که در آن همواره از رنگزاهای طبیعی برای رنگرزی خامه پشمی مورد استفاده در قالی استفاده می‌شود.
کبیری تصریح کرد: برخلاف دیگر مناطق و مراکز بافت در چهارمحال و بختیاری با وجود ماشینی شدن زندگی و مشقات بسیار زیاد اما در چالشتر رنگرزی سنتی از سوی بافندگان محلی همچنان انجام می‌شود.
وی یادآور شد: قالی‌های این منطقه در به‌کارگیری طرح، نقش، مواد اولیه و در نهایت کیفیت بافت مرغوب و به‌دور از هرگونه تقلب (که متاسفانه در برخی مناطق قالی‌بافی کشور شایع شده است)، دارای شُهرتی مثال‌زدنی است.
رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: پیش از این بافندگان چالشتری که بیشتر دامدار نیز بوده‌اند، در فصل بهار اقدام به چیدن پشم گوسفندان و شستشوی آن می‌کردند، سپس پشم‌های شسته شده را به‌منظور ریسیدن و تبدیل به الیاف قالی آماده می‌کنند و نخ‌ها بعد از آن تحت عملیات رنگرزی قرار می‌گرفت و در نهایت آن را در دستبافته خود به‌کار می‌بستند که امروزه نخ پشمی ماشین‌ریس جایگزین نخ دست‌ریس شده است.
وی گفت: رنگ‌های تند با تفاوت درخشندگی رنگ یا تضاد آن (کنتراست) و جسارت بالا از ویژگی‌های منحصربه‌فرد قالی چهارمحال و بختیاری است که رنگ قرمز روناسی، سُرمه‌ای و سفید در آنها غالب است و چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود می‌کند.
کبیری یکی از خاص‌ترین رنگ‌های موجود در قالی چالشتر را صورتی دوغی اعلام و تاکید کرد: در فرآیند رنگرزی برای این فام به‌جای آب از دوغ استفاده می‌شود که با روش سرد رنگرزی شده و پرده‌های مختلفی از صورتی‌های زیبا و جذاب را به نمایش می‌گذارد.
وی برخی از رنگزاهای به‌کار برده شده در فرآیند رنگرزی سنتی در چهارمحال و بختیاری را شامل روناس، گَندَل، نیل، برگ مو، پوست انار و پوست گردو دانست و افزود: روناس یک گیاه بومی مناطق کویری ایران است که با مرکزیت اردکان در استان یزد کشت می‌شود و ماده رنگی آن در ریشه گیاه است که پس از فرآوری به‌عنوان رنگ قرمز با ثبات بسیار عالی در رنگرزی و در نهایت قالی دستباف کاربرد دارد.
رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری تصریح کرد: رنگزاهای گندل (بومی استان)، برگ مو و جاشیر (بومی زاگرس میانی) برای به‌دست آوردن تنالیته‌های مختلفی از رنگ زرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی یادآور شد: پوست انار بیشتر از استان یزد، شهرضا در استان اصفهان و روستای دورک‌اناری شهرستان کیار در چهارمحال و بختیاری تامین می‌شود و از تنالیته‌های کرمی تا زرد مَله‌ای گرفته تا طیف‌های زیبایی از خاکستری را می‌توان به‌دست آورد.
کبیری اظهار داشت: همچنین از پوست گردو می‌توان رنگ خاکی تا قهوه‌ای‌های روشن و تیره تا قهوه‌ای سوخته را تولید کرد.
وی گفت: نیل نام رنگزایی کهن است که در مناطق گرم و مرطوب رشد می‌کرده و از آن فام‌های متنوعی از آبی روشن تا سُرمه‌ای به‌دست می‌آمده است که با گسترش و پیشرفت صنعت، ایندیگوی موجود در آن در آزمایشگاه سنتز شد و نیل‌های امروزی که در اختیار رنگرزان قرار دارد از نوع سنتزی هستند.
رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری تاکید کرد: در فرآیند رنگرزی به‌منظور افزایش ثبات رنگ بر روی الیاف از دندانه‌های فلزی استفاده می‌شود که سولفات آلومینیوم (زاج سفید) از مشهورترین آنها بوده که در این استان بسیار پُرمصرف است.
وی در خصوص مشکلات قالی‌بافان چهارمحال و بختیاری افزود: رکود بازار فرش به‌علت‌های گوناگون مانند تحریم‌های بین‌المللی، قوانین سخت‌گیرانه داخلی از جمله تعهد ارزی صادرکنندگان، کاهش سهم ایران از بازارهای جهانی، کوچک شدن سفره مردم و نبود آموزش صحیح و فرهنگ‌سازی در تربیت نسل جوان در شاخه‌های مختلف فرش باعث شده است تا شاهد کاهش جمعیت بافندگان و صنعت‌گران حرفه‌های مرتبط با تولید فرش دستباف باشیم.
کبیری تصریح کرد: قوانین سخت‌گیرانه سازمان تامین‌اجتماعی در خصوص بیمه قالی‌بافی و در نتیجه روند کاهشی جمعیت بیمه‌شدگان به‌جای افزایش تعداد آنان، بافندگان را با چالش‌های جدی مواجه کرده است.
وی یادآور شد: تورم و بالا رفتن قیمت مواد اولیه، نداشتن توانایی تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه و پرداخت دستمزد بافندگان از مشکلات جدی و کاهش تولیدات قالی دستباف در چهارمحال و بختیاری به‌شمار می‌رود.
کبیری اظهار داشت: تسهیلات تخصیص داده شده به مقوله فرش بر خلاف سال‌های گذشته قطع و یا بسیار ناچیز است و رفع تمامی این مشکلات همیاری و مساعدت دولت و نهاد قانون‌گذار را می‌طلبد.
دست‌بافته‌های هنرمندان چهارمحال و بختیاری با رنگ‌هایی پخته جان گرفت
رییس کمیته مرمت انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز گفت: دست‌بافته‌های هنرمندان استان با رنگ‌هایی پخته از قرمزها، آبی‌ها، سبزها، زردها و رنگ‌هایی از تفکر، شعور و شخصیت بی‌بی‌هایی که بافنده یا ناظر قالی‌بافی این استان بودند جان گرفت.
فروغ عالی‌پور هفشجانی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: گستردگی و بزرگی قالی‌های چهارمحال و بختیاری به گستردگی و بزرگی دل بافندگان هنرمندش بود زیرا ابایی از بافت قالی‌های بزرگ‌پارچه ۳۰ متری و ۴۰ متری تا کوچک‌پارچه‌های پادری و دست‌بافته‌هایی مانند چنته‌ها، خورجین‌ها و خورجک‌ها، تاچه‌ها، وریس‌ها، مفرش‌ها و کمچه‌ها نداشتند.
وی افزود: بی‌بی‌ها و بافندگان عادی، قالی چهارمحال و بختیاری را برای زیبایی‌بخشی، خوانشی از منطقه زندگی خود در نقاط مختلف استان مانند مناطق فارس‌نشین، تُرک‌نشین، بختیاری‌نشین و در گذشته ارامنه‌نشین می‌بافتند.
عالی‌پور تصریح کرد: به‌همین علت قالی فرخ‌شهر (قهفرخ)، دوازده‌امام اردل، امام‌قیس بروجن، قالی اولادی، قالی اردل، قالی یلمه بروجن، قالی سفیددشت و فرادنبه در شهرستان بروجن، حاجی‌آباد، جعفرآباد و گهرو در شهرستان کیار، فریدن، قالی شهرکرد (دهکرد)، باباحیدر فارسان، قالی شیخ‌شبان در شهرستان بن، نافچ و چالشتر در شهرستان شهرکرد، بن، سامان و قالی عرب‌ها شکل گرفته است.
وی یادآور شد: در این راستا سبک بافت‌هایی مانند یک‌پود، نیم‌لول و لول به‌وجود آمدند و با مواد، مصالح و رنگزاهای مختص به هر منطقه در آنجا بافته شدند و لچک‌ترنج‌ها، خشتی‌ها، قاب‌ها، گل‌پتوها و نقشه‌حوضی‌ها برای هر کدام از مناطق چهارمحال و بختیاری خلق شد.
۸۰ درصد فرش دستباف چهارمحال و بختیاری قابلیت صادراتی دارد
رییس اداره فرش دستباف اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت چهارمحال و بختیاری نیز گفت: ۸۰ درصد فرش دستباف این استان قابلیت صادراتی به آمریکا، اروپا و کشورهای حاشیه خلیج‌فارس دارد.
علیرضا شیخی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا تاکید کرد: اعمال تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران عامل کم‌رونق شدن صادرات فرش دستباف است.
وی افزود: چهارمحال و بختیاری هم‌اکنون ۱۰۰ هزار بافنده دارد که تنها ۳۵ هزار نفر آنها فعال است.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری ۱۲ شهرستان با بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارد.